ဗိုလ်မှူးဘရှင် (၁၉၁၄-၁၉၇၀)

ဗိုလ်မှူးဘရှင်ကို ကျောင်းအုပ်ဆရာကြီး ဦးဟိန်း၊ ဒေါ်စောရင်တို့မှ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ပျဉ်းမနားမြို့၌ ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၈-ခုနှစ်တွင် ဂျင်ဆင်ကောလိပ်မှ အရှေ့တိုင်းရာဇဝင်ဖြင့် ဝိဇ္ဇာဂုဏ်ထူးဘွဲ့ ရခဲ့သည်။ ဝိဇ္ဇာတန်း၌ ကျောက်စာ၊ ပုဂံခေတ် သမိုင်း သုတေသန၊ အရှေ့တိုင်းရာဇဝင် (ရှေးဟောင်း)၊ ဥရောပ-ဗြိတိသျှ အင်ပါရာ စသည့် ဘာသာတွဲများကို သမိုင်း (ဂုဏ်ထူး) ဖြင့် အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ခေတ်လယ် တရုတ်-မြန်မာ ဆက်ဆံရေးနှင့် တရုတ်-မြန်မာ ကျောက်စာ သမိုင်းတို့ကို သုတေသန ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အတွင်း၌ အရှေ့အာရှ လူငယ်များ အစည်းအရုံးတွင် ဉာဏဗလ တာဝန်ခံဖြစ်ခဲ့ပြီ ဘီဒီအေခေတ်၌ ပညာရေး ဌာနတွင် သမိုင်းဘာသာရပ်ကို သင်ပြခဲ့သည်။ ဂျပန် တော်လှန်ရေး တိုင်း(၄) တွင် တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ တပ်မတော်တွင် ၁၉၅၆ ခုနှစ်ထိ ဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီး အဖြစ် တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ သမိုင်း ကော်မရှင်သို့ ကူးပြောင်း တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။

စစ်ပြီးခေတ်တွင် တပ်မတော်သို့ ဝင်ရောက်၍ စစ်မှတ်တမ်းရုံးတပ်မှူးအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဗြိတိန်နိုင်ငံဆိုင်ရာ မြန်မာစစ်သံမှူး (ဗိုလ်မှူးကြီး) အဖြစ် လည်းကောင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ တပ်မတော်မှ အငြိမ်းစားယူပြီးသည့်နောက် ကွယ်လွန်သည်အထိ သမိုင်းကော်မရှင်တွင် ကျမ်းပြုအရာရှိအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ ဗိုလ်မှူးဘရှင်သည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် အရှေ့ဖျားနှင့် မြန်မာ့သမိုင်းကထိကအဖြစ်လည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး သူပြုစုခဲ့သော 'မြန်မာနိုင်ငံတော်သမိုင်း'စာအုပ်မှာ တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း ကျောင်းသုံးစာအုပ်အဖြစ် နှစ်အတန်ကြာ ပြဋ္ဌာန်းသုံးစွဲခဲ့ရသည်။ ထို့ပြင် သမိုင်းနှင့် မြန်မာစာပေဆိုင်ရာ သုတေသနဆောင်းပါးစာတမ်း အမြောက်အမြားကိုလည်း ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ ဗိုလ်မှူးဘရှင်သည် မြန်မာနိုင်ငံ အစ္စလာမ်သာသနာရေးကောင်စီဌာနချုပ် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်အဖြစ်လည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

ဗိုလ်မှူးဘရှင်အား နိုင်ငံတော်အစိုးရက ဇေယျကျော်ထင်ဘွဲ့ ချီးမြှင့်ခဲ့လေသည်။

ဗိုလ်မှူးဘရှင်သည် တိုင်း(၄)သတင်းစာ ကိုလည်းထုတ်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ၁၉၃၅ မှ ၁၉၄၁ အထိ မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ၊ သူရိယသတင်းစာတို့၏ သတင်းထောက်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ယုဒသန်ကောလိပ်မဂ္ဂဇင်း၏ မြန်မာအယ်ဒီတာအဖြစ်လည်း တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဗိုလ်မှူးဘရှင်၊ ဦးဘရှင် စသည့် ကလောင်အမည်များအပြင် စံအောင်၊ ဗိုလ်မှူးဉာဏ၊ မောင်ပင်တည်၊ သုတေသီ၊ တိုင်း(၄)ရဲဘော်ဟောင်း၊ ကင်းထောက်မောင်၊ ဝရီးစံ စသည့်ကလောင်ခွဲများဖြင့်လည်း သုတေသန ဆောင်းပါးများ ရေးခဲ့သည်။

သမိုင်း ကော်မရှင်၌ ကျမ်းပြုအရာရှိအဖြစ် ဆောင်ရွက်နေစဉ် သမိုင်းတံခွန် ဂျာနယ်တွင် အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာတို့ဖြင့် သုတေသန စာတမ်းများကို ရေးသားခဲ့သည်။

၁၉၆၂ ခုနှစ်၊ လောကထိပ်ပန် စာအုပ်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် လည်းကောင်း၊ ပုဂံ ရှေးဟောင်းခေတ် မင်စာများ အကြောင်း ဖော်ပြသော ပုဂံမင်စာစု သုတေသနခရီး အစီရင်ခံစာ စာအုပ်ကို ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၌ လူမျိုးစု ဆိုင်ရာ၊ သမိုင်းဆိုင်ရာ အကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။

တက္ကသိုလ်၊ အုပ်ချုပ်ရေးရုံးမှ ထုတ်ဝေသော ပညာပဒေသာ စာစောင်၊ ဝိဇ္ဇာနှင့် သိပ္ပံ တက္ကသိုလ် မြန်မာစာ အသင်း၊ သတ္တဗေဒ အသင်း၊ မွတ်စလင် ကျောင်းသားများ အသင်း စသည်တို့မှ ထုတ်ဝေသော မဂ္ဂဇင်းများ၊ ငွေတာရီ၊ ပညာတန်ဆောင်၊ လုပ်သားပြည်သူ နေ့စဉ် (အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ) သတင်းစာများတွင်လည်း သုတေသန ဆောင်းပါးများ ရေးသားခဲ့သည်။

ဗိုလ်မှူးဘရှင်သည် သင့်ဘဝ၊ ငွေတာရီ၊ မြဝတီ၊ စစ်ပညာဂျာနယ်၊ ပညာပဒေသာ၊ ပညာလောက၊ ပညာတန်ဆောင် ယဉ်ကျေးမှု စာစောင်၊ ခေတ်ကြေးမြင် နှစ်လည် မဂ္ဂဇင်း၊ ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် သတ္တဗေဒ နှစ်ပတ်လည် စာစောင်နှင့် အခြားသော မဂ္ဂဇင်းများတွင် ဆောင်းပါးများ ရေးသား ခဲ့သည်။

ထို့နောက် သူ၏ နောက်ဆုံးစာအုပ်ဖြစ်သော 'အနော်ရထာအရင်က မြန်မာနိုင်ငံ'အမည်ရှိစာအုပ်ကို ပုဂံစာအုပ်တိုက်မှ ထုတ်ဝေရန် စီစဉ်နေဆဲ ၁၉၇ဝပြည့်နှစ် ဇန္နဝါရီလ (၇)ရက်နေ့ ညနေ(၅:၅၀)နာရီအချိန်တွင် ၊ ပြည်လမ်း ခြောက်မိုင်ခွဲ၊ ရွှေဟင်္သာလမ်း၊ အမှတ် (၅၁) နေအိမ်၌ နှလုံးရောဂါဖြင့် ကွယ်လွန်သွားခဲ့သည်။ ကွယ်လွန်ချိန်တွင် ဇနီး ဒေါ်ခင်မေကြီး (သတ္တဗေဒဌာနကထိက)နှင့် သားမောင်ဉာဏ်ထိန်၊ သမီး မဉာဏ်သစ်၊ မနီလာ၊ မအေးအေး၊ မထွေးထွေးတို့ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။

သူ၏ ထင်ရှားသော စာအုပ်မှာ'ခေတ်သစ်မာဃ'(၁၉၃၇)၊ 'မြန်မာနိုင်ငံတော်သမိုင်း'(၁၉၄၈)၊ 'အနော်ရထာအရင်က မြန်မာနိုင်ငံ'(၁၉၇၁) စသည်တို့ဖြစ်သည်။ 'လောကထိပ်ပန်' ကျမ်းကိုလည်း အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပြုစုခဲ့သည်။

ရေးသား ပြုစုခဲ့သော စာအုပ်များ

ခေတ်သစ်မာဃ'(၁၉၃၇)

အရှေ့အာရှစစ်ကြီးနှင့် သဘောတူညီမှု အကျိုးခံစားရေး စနစ် ၁၉၄၄

ဥရောပ စီးပွားရေး ရာဇဝင် (ပထမပိုင်း) ၁၉၄၅

မြန်မာနိုင်ငံတော်သမိုင်း ၁၉၄၈

ပြည်သူ့ရေးရာ (ပထမတွဲ) ၁၉၆၀

အစ္စလာမ်ဖြစ်စဉ်သမိုင်း ၁၉၆၀

လောကထိပ်ပန် (အင်္ဂလိပ်ဘာသာ) The Lokahteinpan ၁၉၆၂

ပုဂံမင်စာ သုတေသန လုပ်ငန်း၊ ပထမ၊ ဒုတိယ တတိယခရီးတို့၏ အစီရင်ခံစာ ၁၉၆၄

စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ သမိုင်းစာတမ်း ၁၉၆၈

အနော်ရထာ အရင်က မြန်မာနိုင်ငံ ၁၉၇၁