မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်သည် ရပ်ကွက် ၁၃ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု ၁၀၈ စု၊ ကျေးရွာပေါင်း ၆၇၆ ရွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး လူဦးရေပေါင်း ၃၂၅၄၂၄ ကျော်နေထိုင်ပါသည်။ မြို့နယ်ဧရိယာအကျယ်အဝန်း ၅၄၃.၆၃ စတုရန်းမိုင်ရှိပါသည်။ မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်၏ အရှေ့ဘက်တွင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ဖျာပုံခရိုင်၊ ဘိုကလေးမြို့နယ်နှင့် နယ်နိမိတ်ထိစပ်လျက်ရှိပြီး၊ တောင်ဘက်တွင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ လပွတ္တာခရိုင်၊ လပွတ္တာမြို့နယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ မြောင်းမြခရိုင်၊ ဝါးခယ်မမြို့နယ်၊ မြောက်ဘက်တွင် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ဖျာပုံခရိုင်၊ ကျိုက်လတ်မြို့နယ်တို့နှင့် နယ်နိမိတ် ထိစပ်လျက်ရှိပါသည်။
မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်သည် ညီညာပြန့်ပြူးသော မြေပြန့်လွင်ပြင် ဒေသဖြစ်ပြီး မြို့နယ်အတွင်း မြစ်ချောင်းများအနှံ့အပြားတည်ရှိသည့် မြစ်ဝကျွန်းပေါ် အရပ်ဒေသဖြစ်ပါသည်။ မြေဩဇာကောင်းမွန်သော နုံးတင်မြေနု များရှိသောကြောင့် မိုး၊ နွေစပါး စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်ထွန်းသော မြို့နယ်ဖြစ်ပါသည်။ မြို့နယ်အတွင်း ထင်ရှားသောမြစ်ချောင်းများမှာ ရာဇူတိုင်မြစ်၊ တုံးလှဲမြစ်၊ စော်ကဲမြစ်၊ ကျွဲခြံ မြစ်တို့ဖြစ်ပြီး မြို့၏ပတ်လည်တွင် စီးဆင်းနေသောမြစ်များဖြစ်ပြီး ကျွန်းအဖြစ်တည်ရှိလျက် ရှိပါသည်။
ဒေသသမိုင်းအကျဉ်း
(က) မြို့စတင်တည်ထောင်ခြင်း
(၁) မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့ကို အထက်မြန်မာပြည်တွင် သီပေါမင်းနန်းတက်စ ခရစ် သက္ကရာဇ် ၁၈၇၈ ခုနှစ်၊ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၄၀ ပြည်နှစ်တွင် ကြိမ်ခုတ်၊ သစ်ခုတ်၊ သင်ခုတ်လာကြသူများက အိုးအိမ်တည်၍ အခြေစိုက်ခဲ့ရာ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၈၉၈ ခုနှစ်၊ မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၂၆ဝ ပြည့်နှစ်တွင် အိမ်နေရာများ အကွက်ရိုက် ချထားပေးရန် အင်္ဂလိပ် အရေးပိုင် မက္ကဆွဲ ဆိုသူမှ ညွှန်ကြားခဲ့ပြီး နယ်ပိုင်ဝန်ထောက် မစ္စတာဘဲလ်နှင့် လမ်းဗိုလ် ဝန်ထောက် ဘာဘူပေါလ်တို့ ဦးဆောင်သည့် မြေတိုင်းအဖွဲ့က မြေကွက်ရိုက် ပေးခဲ့ကြောင်း၊ အင်္ဂလိပ်မြို့နယ်အရာရှိ မစ္စတာဂရေးဆိုသူမှ ဘုရားမြေများကို ဦးစွာနေရာသတ်မှတ်ပေးခဲ့ပြီး၊ အိမ်နေရာများကို မဲစနစ်ဖြင့် (၁၀)ကျပ်ပေး၍ မဲနှိုက်ရကြောင်း အစဉ်ဆက် မှတ်သားရပါသည်။
(ခ) မြို့သစ်တည်ခြင်း
ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၉၃၅ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်နေ့တွင် TOWN ကော်မတီမှ မြူနီစီပါယ် အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲပေးသည့်အခါ မြို့၏ဧရိယာကို ၈၁၅.၂၁၂ ဧက သတ်မှတ်ပြီး တာဝန်ယူဆောင်ရွက်လာကာ နှစ်(၂၀)ကြာသည့်အခါ လူနေထူထပ် လာ၍ မြို့၏အနောက်ဖက်နှင့် မြို့မြောက်ဖက်တွင် မြေဧရိယာ ၂၆၂.၅၄၁ ဧကကို တိုးချဲ့အကွက်ရိုက်ပေးခဲ့ကြောင်း ၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ထပ်မံ၍မြို့၏ အနောက်မြောက်ဖက် မဲဇလီပုသိမ်စု ကျေးရွာအုပ်စုမှ လယ်မြေ ၁၅၇.၀၅ ဧက တိုးချဲ့လျက် အိမ်မြေနေရာများ အကွက်ရိုက် ချထားပေးခဲ့ကြောင်း သိရှိရပါသည်။
(ဂ) မြို့အမည်မှည့်ခေါ်ပညတ်ခြင်း
မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့သည်မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၆၀ ပြည့်နှစ်တွင် မြို့အမည် ပညတ်ရန် လိုအပ်လာ၍ မြို့၏မျက်မြင်အကြောင်းချင်းရာ ထူးခြားမှုများဖြစ်သည့် မော်လမြိုင် မြို့တွင်ပေါက်သော မော်လမြိုင်ပန်းများ စိမ်းလန်းဝေဆာစွာ နေရာအနှံပေါက်နေ၍ လည်းကောင်း ရေပတ်လည်ဝိုင်းနေသည့် ကျွန်းသဖွယ် ဖြစ်ပေါ်နေ၍လည်းကောင်း မော်လမြိုင်ပန်းများ ပေါက်ရောက်ရာကျွန်းကို အစွဲပြု၍ အနွတ္တအမည် မော်လမြိုင်ကျွန်းဟု ခေါ်ဝေါ်သမုတ်ခဲ့ကြောင်း၊ တစ်နည်းအားဖြင့်လည်း မြို့တည်စက မြို့နေရာသည် ရာဇူတိုင်မြစ်၊ တုံးလှဲမြစ်တို့၏တွေ့ဆုံရာ သန်လျှက်ခုံပမာဖြစ်ပြီး သစ်ပင်၊ ပန်းပေါင်းစုံတို့ဖြင့် လွှမ်းခြုံ အုံ့ဆိုင်းလျက် မှိုင်းမှိုင်းညို့ညို့ဖြင့် ကြည်နူးစရာ ကောင်းပြီး၊ ဘုရားလောင်းဥဒေါင်းမင်းစံပျော်ရာ မောရမြိုင်နှင့်အလား သဏ္ဍာန် တူသည့်ကျွန်းဟု မှတ်ယူကာ မြို့အမည်ကို “မောရမြိုင်ကျွန်း’ သို့မဟုတ် “မော်လမြိုင်ကျွန်း’ဟု ခေါ်ဝေါ်သမုတ်ခဲ့ကြောင်း မှတ်သားရပါသည်။